Теори материалӗсем
Тулли мар предложенисем
Тулли мар предложени тесе каламасăр хăварнă мĕнле те пулин сăмаха е сăмах ушкăнне çăмăллăнах кĕртсе лартма май пур предложение калаççĕ. Тулли мар предложенири сиктерсе хăварнă сăмахсем текстран е калаçуран паллă. Тулли мар предоженисем ытларах диалогра тĕл пулаççĕ. – Хăш ялтан-ха эсир? – ыйтать тир пуçтаракан. – Çĕньялтан. – Кам ачисем? – Хветура. (Е. Лисина) Ку диалогра хуравлаканни кĕскен, тулли мар предложенисемпе хуравлать. Тулли мар предложенисем диалогра кăна мар, монологра та тĕл пулаççĕ: Мĕнлерех йăнăш турăм-ши? Ăçта? Хăш вăхăтра? Тулли мар пайсем хутлă предложенире те тĕл пулаççĕ: Пулă пуçĕнчен çĕрме пуçлать, йывăç – варринчен. Ку хутлă предложенири пĕрремĕш хутсăр предложени тулли, иккĕмĕшĕ – тулли мар, сказуемăйне каламасăр хăварнă. Тулли мар предложени хутлă предложенин пĕрремĕш пайĕнче те пулать: Арçын картара, хĕрарăм кил-çуртра ĕçлет. Тулли мар предложенисем мĕн çинчен калаçни маларахри предложенире паллă пулнипе те йĕркеленеççĕ. Ун пек чухне икĕ е темиçе предложенишĕн пĕрешкел членсем хыççăнхи предложенисенчен тухса ÿкеççĕ. Атнер пахчара çум çумларĕ. Тăрăшсах çумларĕ. Кунĕпех. Сказуемăйĕ 1-мĕшпе 2-мĕш сăпат формисене йышăннă подлежащисĕр предложенисене тулли темелле, мĕншĕн тесен ĕç тăваканни кам пулни сказуемăй форминченех паллă: Университета вĕренме кĕме ĕмĕтленетĕп. Сказуемăйĕ 3-мĕш сăпатри глаголтан пулнă предложенин подлежащине контекст кăтартать: Марине çĕрĕпех çывăрмарĕ. Кĕнеке вуларĕ. Ку йышши предложенисене тулли мар тесе пăхмалла. Тулли мар предложенисем пуплеве кĕскерех, калаçăва перекетлĕрех тăваççĕ. Тытăмне кура тулли мар предложенире пĕр-пĕр сăмаха сиктерсе хăварнине калаçура чарăну туса, çырура тире лартса палăртаççĕ: Тутлă çиекен тутанса пăхмасăр ĕненмест, сутуçă – тытса пăхмасăр. |
