Теори материалӗсем
Пурлă тата çуклă предложенисем
Пурлă предложенисем çуклă предложенисенчен ятарлă грамматика мелĕсем çуккипе уйрăлса тăраççĕ: Шеркее ав ял халăхĕ çывăхрах курать.
Пирĕн пиччен лаша пур, Мана леçме ялан пур предложенире лексика мелĕ (пур сăмах) палăртать.
Пĕр хирĕçлеве тепĕр хут хирĕçлени те предложение пурлă тăвать: Лăпкă тинĕс те хумсăр мар.
Çуклă предложенире çуклăха палартмалли ятарлă мелěсем пулаççě. Вěсен 5 ушкăнě пур: 1) глагол сказуемăй çумне хушăнакан -м, -ма(-ме), -мас(-мес) аффикссем; 2) ят сăмахран пулнă сказуемăй çумĕнче тăракан -сăр(-сĕр) аффикс; 3) сказуемăй çумĕнче кăна тăма тивĕçлĕ ан, мар, çук татăксем; 4) çук паллă ячĕ; 5) çук татăкпа ытти мелсен (çуклăх аффиксĕсен, ан, çук татăксен) пĕрлешĕвĕ.
К мелсем, тěпрен илсен, сказуемăй çумěнче тăмалла. Çуклăха вăйлатакан çук татăка предложени пуçламăшне лартаççě: Тимĕр Лариванĕсен лаша çук. Çук, эп аннене нихçан кÿрентерес çук. Çак условисене пăхăнса туман предложени йăнăш шутланать, калаканни е çыраканни вырăс чěлхи витěмне кěрсе ÿкнине пěлтерет: Пулас педагог вокалистсен тĕрлĕ конкурсĕнче пĕрре мар çěнтернě. Тěрěссипе … нумай хут çěнтернě е … пěрре кăна çěнтермен темелле.
Сказуемăя каламасăр хăварнă пулсан – çуклăх татăкĕ ытти сăмахсем çумĕнче пулма пултарать: Хам тăрăх сивĕ шыв янă пекех туйăнчĕ çак сăмахсене илтсен. Ахальтен мар иккен.
Грамматика йăнăшě – пурлă предложение пăснипе те пулать:
– Тухтăр, ман грипп пур-и? – Çапла. Танлаштарăр: – Тухтăр, ман грипп пур-и? – Пур.
Çапла сăмахпа хуравлама Çапла-и? ыйту парсан кăна юрать: – Ирпе ирех çывăрса тăратăн та Атăл хěрринче улттăра пулатăн. Çапла-и? – Çапла.