Теори материалӗсем
Япала ячĕсен пулăвĕ
Иккĕмĕшле япала ячĕсен шучĕ тĕрлĕ майпа ÿссе пырать. Вĕсем пуринчен ытла пĕр-пĕр сăмах çумне сăмах тăвакан аффикс хушăннипе пулаççĕ: пулă+çă, хĕс+кĕч. Истори тапхăрĕнче икĕ е ытларах сăмах тĕпĕ пĕрлешнипе те çĕнĕ сăмахсем пулаççĕ: çăра уççи – çăраççи, авăн карти – анкарти. Сăмахсене мăшăрлатса каланипе те иккĕмĕшле япала ячĕсем пулаççĕ. Мăшăр япала ячĕсем виçĕ тĕрлĕ пулаççĕ: 1) антонимлă япала ячĕсем пĕрлешнипе: ир-каç, суту-илÿ; 2) синонимлă япала ячĕсем пĕрлешнипе: вут-шанкă, улăх-çаран; 3) пĕр йышши ăнлава, япалана пĕлтерекен япала ячĕсем пĕрлешнипе: сĕтел-пукан, атте-анне. Иккĕмĕшле япала ячĕсем вырăс чĕлхинчи хутлă сăмахсене калькăланипе те пулаççĕ: райхаçат, автопуйăс. |
Чăваш чĕлхинче паллă ячĕсемпе (паттăр, шăрăх, маттур) глаголсем (тарăх, варкăш), сайра хутра евĕрлев сăмахĕсем (куккук, пĕт-пĕлтĕк) тата хисеп ячĕсем (пиллĕксемпе вĕрен) япала ячĕ пĕлтерĕшĕпе çÿреме пултараççĕ.