6§. Япала ячĕсен хисепĕ

Теори материалӗсем

Япала ячĕсен хисепĕ

Япала ячĕсен икĕ хисеп: пĕрреллĕ тата нумайлă. Пĕрреллĕ хисепĕн ятарлă морфологи палли çук. Чăваш чĕлхинче нумайлăха -сем(-сен) аффикс хушса çеç мар, урăхла мелсемпе те кăтартма май пур:

1) хăш-пĕр япала ячĕсене икшер хут каланипе: ял-ял витĕр тухрăмăр, уй-уй урлă каçрăмăр;

2) япала ячĕ умне хисеп ячĕсем лартса: пилĕк кĕнеке, сакăр пукан.

3) япала ячĕ умне нумайлăха кăтартакан сăмахсем (нумай, чылай, пайтах, темиçе) хушнипе: нумай (п.я.) ача, темиçе (местоимени) кун.

Нумайлăха лексика мелĕпе палăртнă чухне нумай, чылай, пайтах, темиçе йышши сăмахсем тата хисеп ячĕсем хыççăнхи япала ячĕсем яланах пĕрреллĕ хисепре пулаççĕ: нумай тутăр – нумай тутăрсем мар, вунă çын – вунă çынсем мар.

Яланах пĕрреллĕ хисепре калаççĕ:

1) мăшăр япала ячĕсене (çăкăр-тăвар, хур-кăвакал, уй-хир);

2) темиçе япала ушкăнне кăтартакан сăмахсене (сахăр, хăяр, хăйăр, тусан);

3) мăшăрлă пайсенчен тăракан япаласене пĕлтерекен сăмахсене (куç, тута, хăлха, ура, алă, йĕлтĕр, пушмак).

 

Пайăр ятсем çумне хушăннă чухне нумайлăх аффиксĕ çав ятлă çынсем нумаййине çеç мар, унпа çывăх çынсен ушкăнне е çын ăçтан пулнине пĕлтерет: Эпĕ Нинăсем патĕнче пулнă. Вăл Канашсемччĕ.

Сӑн пуххисем

Япала ячĕсен хисепĕ

Япала ячĕсен хисепĕ
Ҫӗнӗ материал
2024.03.10 18:23
Ҫӗнӗ каҫӑпа паллашӑр: "Шурçамка" çинчен
2024.03.10 18:16
Ҫӗнӗ страница: Юхма Мишши
2024.03.10 18:00
Ҫӗнӗ хыпар вырнаҫтартӑмӑр: "Шкулта" журналăн çĕнĕ номерĕ
2024.02.18 18:22
2024.02.18 18:19
Ҫӗнӗ хыпар вырнаҫтартӑмӑр:
2024.01.24 22:08
Пирӗн порталта ҫӗнӗ файл: Сăмах майлашăвĕ, тест (docx)
2024.01.14 12:15
Ҫӗнӗ каҫӑпа паллашӑр: Урокăн план-конспекчĕ
2024.01.14 12:02
Видео хушӑнчӗ: Судра
2024.01.14 10:57
Ҫӗнӗ каҫӑпа паллашӑр: Спиридон Михайлов-Янтуш çинчен
2024.01.09 21:47
2024.01.09 21:04
Ҫӗнӗ каҫӑпа паллашӑр: Михаил Акимов çинчен
2024.01.08 19:48
2024.01.08 19:42